U ovoj školskoj godini na području Vukovarsko-sremske i Osječko-baranjske županije nastavu na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu pohađa ukupno 2.341 učenik, od toga 591 srednjoškolac. Nastava na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu odvija se u osam škola i u Vukovaru u tri škole s odeljenjima na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu.

Iako je od rata 1990-ih godina prošlo više od dve decenije, Srbima u Hrvatskoj kao najbrojnijoj nacionalnoj manjini i dalje se osporava pravo da registruju svoje manjinske škole, koje su važne ne samo zbog očuvanja nacionalnog identiteta i radnih mesta, već i zbog veće samostalnosti u radu i kreiranju obrazovne politike.

– U školama u kojima se nastava provodi na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu deca se pod odmorom igraju i druže, tako da se ne može govoriti o izolovanosti srpske dece, nego o nastavi na maternjem jeziku. Jedni slušaju učitelje na hrvatskom, drugi na srpskom jeziku. Sadržaji su identični. Plan i program je isti, s tom razlikom da deca srpske nacionalnosti, kao i predstavnici drugih manjina u Republici Hrvatskoj, imaju dodatno svoj maternji jezik i dodatne sadržaje iz istorije, geografije, muzičke i likovne kulture, koji su odobreni od Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta. Broj učenika u srpskim školama i odeljenjima manji je za oko 500 u odnosu na prošlu školsku godinu, jer se velik broj stanovnika iselio ili privremeno otišao u neku od zemalja Zapadne Evrope zbog posla. Ta pojava nije vezana samo uz Srbe, odlaze svi koji imaju priliku, uglavnom mladi ljudi – priča Milica Stojanović, predsednica Odbora za obrazovanje Zajedničkog veća opština, inače penzionisana profesorka srpskog jezika.

Takođe, u predškolskim ustanovama na području ove dve županije deca su uključena u programe na srpskom jeziku. Kako navodi naša sagovornica, njihov maternji jezik je srpski i normalno je da u tom uzrastu, kada su tek naučili svoj jezik, polaze u vrtiće u kojima i vaspitačice govore srpskim jezikom, kao i njihovi roditelji kod kuće. Takve predškolske ustanove su Vukovar 2, “Zlatokosa” u Borovu i ustanove pri osnovnim školama, a postoje i privatni vrtići u Osječko-baranjskoj županiji s programom i na hrvatskom i na srpskom jeziku.

– Već sam napomenula da se ne radi o segregaciji srpske dece nego o pravu da pohađaju, od vrtića do završnih razreda srednje škole, nastavu na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu. To je volja roditelja koju treba poštovati, jer roditelji su ti koji odlučuju o školi, jeziku i pismu na kojem će se njihova deca obrazovati. Sve nacionalne manjine u Republici Hrvatskoj imaju ista prava i sve one to pravo koriste. Po čemu su Srbi posebni? I zašto se stalno neko drugi brine o nama, raspravlja, elaborira, smišlja i izmišlja načine kako da nam se uskrate Ustavom zagarantovana prava na obrazovanje na maternjem jeziku i pismu? Mi smo građani ove države, poštujemo zakone, ovde živimo, radimo, postojimo vekovima – ističe profesorka Stojanović.

U školama u Vukovarkom-sremskoj i Osječko-baranjskoj županiji svi učenici koriste identične udžbenike odobrene od strane nadležnog ministarstva, samo što su udžbenici za decu srpske nacionalnosti prevedeni na srpski jezik i pismo. Takođe, koriste se i autorski udžbenici za srpski jezik, koji su odobreni od Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta. Prevedeni su udžbenici iz matematike, psihologije, politike i privrede, a upravo su u fazi odobravanja autorski udžbenici za srpski jezik za gimnazije i srednje stručne škole. U školama na srpskom jeziku i pismu rade učitelji i profesori koji su visokoobrazovani i stručni. Među njima ima velik broj mentora koji su prošli provere i dobili zvanje učitelja mentora od Agencije za odgoj i obrazovanje koja prati njihov rad.

– Nažalost, danas ima puno dušebrižnika koji smatraju da znaju šta je za decu srpske nacionalnosti dobro, a šta nije. Bila sam profesor u gimnaziji u Vukovaru u nastavi na srpskom jeziku i pismu, pratim rad i uspehe mojih đaka. Ponosna sam na njihov rad i uspeh. Imamo pet doktora nauka koji su fakultete završili u Republici Hrvatskoj i ostali da rade na tim fakultetima. Dvojezične diplome nisu prepreka uspešnosti, kako se često prikazuje. Žalosno je da još uvek nije završena registracija škola na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu. Naravno da ne odustajemo od registracije, tražimo da se to naše pravo ispuni i verujemo da hoće – zaključuje Milica Stojanović.

Sa 270 učenika u školskoj 2016/2017. godini Osnovna škola Borovo i dalje je najveća hrvatska škola s nastavom na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu po modelu A. Zašto do danas nije registrovana kao škola srpske nacionalne manjine pitali smo direktora škole Tihomira Jakovljevića.

– Biću jasan i otvoren, Vukovarsko-sremska županija kao osnivač to ne želi, Ministarstvo znanosti, obrazovanja i sporta takođe. Sem političke volje, koja ne postoji, ne vidim drugog razloga zašto se to nije uradilo. Manjinske škole su važne srpskoj zajednici, jer je to jedini način da sačuvamo svoj nacionalni identitet. Ne može se reći da Zajedničko veće opština i saborski zastupnici srpske manjine proteklih godina nisu uložili puno truda da bi se to provelo. To pravo stoji i u Zakonu o odgoju i obrazovanju u osnovnoj i srednjoj školi, naime pravo da jedinica lokalne samouprave zatraži osnivačka prava pod određenim uslovima. Ti uslovi su ispunjeni, pogotovo u opštinama s većinskim srpskim stanovništvom, gde su srpski jezik i ćirilično pismo u ravnopravnoj, službenoj upotrebi. Zahtev za prenos osnivačkih prava upućen Vukovarsko-sremskoj županiji od strane opština Borovo, Negoslavci i Markušica, početkom prošle godine, nije uvršten ni u dnevni red županijske skupštine – ističe Jakovljević.

Snežana Šević iz Vukovara profesorka je razredne nastave u Osnovnoj školi Borovo i doktorant Filozofskog fakulteta u Novom Sadu na Katedri za metodiku nastave srpskog jezika. U prosveti radi 24 godine, a učestvovala je i u izradi novog kurikuluma srpskog jezika u sklopu celovite kurikularne reforme.

– Priča o srpskim školama već dugo se povlači u javnosti. Na svom sam Fejsbuk-profilu napisala da sam član kolektiva neregistrovane osnovne škole, što je apsurd. Ako smo u sistemu Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta, a neregistrovani smo, da li to znači da radimo ilegalno?! Srpskoj nacionalnoj manjini spočitavaju se pravo obrazovanja na svom jeziku i pismu, segregacija, odvajanje, netolerancija, to da učenici nemaju dodira s vršnjacima drugih nacionalnosti… To se drugim manjinama ne spočitava – ističe profesorka Šević.

– Da bi neko vladao drugim jezikom, treba da zna svoj maternji jezik, koji je važan i za razvoj identiteta. Poznavanje maternjeg jezika detetu pomaže pri usvajanju drugog stranog jezika ili jezika društvene sredine, kao što je to u ovom slučaju. Te kompetencije, koje dete stekne u prvom razredu osnovne škole su veoma važne i kod naših učenika nema poteškoća u usvajanju dva pisma. Većih poteškoća u razvijanju samopouzdanja bilo bi da naša deca nemaju pravo da uče svoj maternji jezik i da ne mogu da govore svojim jezikom. Bez negovanja vlastite kulture i identiteta nema opstanka i prosperiteta. Jedino se plašim masovnog iseljavanja i smanjenja broja učenika – ističe Snežana Šević.

Sretenka Čaović je penzionisana profesorka srpskog jezika i književnosti iz Borova i nekadašnja školska savetnica za srpski jezik. Bila je i članica prvog Odbora za obrazovanje Zajedničkog veća opština, koji je postavio temelje obrazovne autonomije Srba u Hrvatskoj, odnosno današnjih škola na srpskom jeziku i pismu po modelu A. U razgovoru za Privrednik prisetila se pregovora koje su vodili s predstavnicima resornog ministarstva, uoči i na početku mirne reintegracije.

– Naš pregovarački tim predvodio je tadašnji predsednik Odbora za obrazovanje, profesor Đuro Podunavac, koji je bio dosledan u stavovima. Ja sam predvodila grupu za srpski jezik i pregovarali smo o samom programu i satnici za srpski jezik po modelu A. Naravno da su ti pregovori bili vrlo teški i mučni, ali nismo popuštali. Prihvatili smo model A, jer boljeg u tom trenutku nismo imali. Imali smo dosta problema i oko same satnice. Tada sam predlagala da se po ugledu na model manjinskog obrazovanja u Republici Srbiji, srpski jezik izučava više časova od hrvatskog. Hrvatski predstavnici su predlagali obrnuto. Na kraju je tadašnja ministarka Ljilja Vokić presekla i rekla da bude podjednako, po četiri časa srpskog, odnosno hrvatskog jezika i tako je ostalo do danas. Oslanjali smo se na iskustva Talijana i Mađara koji su imali registrovane škole na svom jeziku i pismu – priseća se profesorka Čaović.

– Odmah po stupanju na snagu izmena i dopuna Zakona o odgoju i obrazovanju u osnovnoj i srednjoj školi, početkom prošle godine, opštine Borovo, Negoslavci i Markušica podnele su zahteve Vukovarsko-sremskoj županiji za prenos osnivačkih prava sa županije na jedinice lokalne samouprave, s ciljem registracije mesnih škola kao manjinskih. U opštini Borovo su ispunjena oba kumulativna uslova. Kompletna nastava odvija se na srpskom jeziku i pismu po modelu A, a srpski jezik i ćirilica su u službenoj, ravnopravnoj upotrebi. Smatrali smo i nadali se da će u skladu sa zakonskom odredbom, u roku od 60 dana, osnivač zakazati županijsku skupštinu i doneti odluku o prenosu osnivačkih prava. Nažalost, to se do danas nije dogodilo – priča načelnik Opštine Borovo Zoran Baćanović.

Opština Borovo se zatim obratila Ministarstvu znanosti, obrazovanja i sporta i Ministarstvu uprave, od kojih do danas nema odgovora.

– Situacija je jasna i nedvosmislena. Ne postoji volja vladajućih da ispoštuju zakonsku odredbu o prenosu osnivačkih prava. To nije dobro i ne uliva poverenje između pripadnika većinskog naroda i nas kao manjinske zajednice u Vukovarsko-sremskoj županiji. To je primer kako se od strane predstavnika većinskog naroda ne postupa jednako prema svim manjinama. Mi nećemo odustati od svog zahteva. I dalje ćemo koristiti sve zakonske mogućnosti, čekati odgovor resornog ministarstva i ukoliko to budemo smatrali potrebnim, zadovoljenje prava potražiti na sudu, jer je to očigledno jedini put – zaključuje Baćanović.

I predsednik Veća srpske nacionalne manjine Opštine Borovo Dušan Latas ističe koliko je za Srbe u Hrvatskoj važno da registruju škole na svom jeziku i pismu, jer kulturne autonomije nema bez prava na obrazovanje.

– Tome ne treba pristupati emotivno, kao što se često u javnosti i politici tome pristupa, osvrćući se na ratna dešavanja 1990-ih. Rat je završio. Treba da gledamo dalje, ne šta će biti u narednim godinama, već šta će biti za deset, dvadeset ili trideset godina, jer i mi smo deo ove države, autohtono stanovništvo koje u Hrvatsku nije došlo na privremeni rad, već ovde živi vekovima. Moramo uložiti napor da naše škole, barem osnovne, registrujemo u skladu s pozitivnim propisima Republike Hrvatske, kao škole srpske nacionalne manjine. Jedino se Srbima, i to kao najbrojnijoj manjini, osporava pravo na škole na svom jeziku i pismu. Srbi ne smeju biti za sve dežurni krivci u ovoj državi. Oni to, nažalost, jesu i to uvek kada pažnju javnosti treba skrenuti s važnih društvenih pitanja i problema kojima političke elite nisu dorasle. Problem ovog društva i države je to što običnom čoveku i za najmanji dug stiže ovrha, a pljačke od nekoliko miliona kuna odlaze u zastaru. To je problem, a ne registracija srpskih škola – zaključuje Dušan Latas.