Isidor Dobrović – Zadužbinar i rodoljub

Piše: Olivera Radović

Poput krsne slave ili badnjaka i zadužbinarstvo je u srpskom narodu zahvaljujući dugoj tradiciji steklo obeležje nacionalnog karaktera. Retke su zadužbine kod drugih naroda, koji svoj imetak uglavnom nastoje zadržati …

Poput krsne slave ili badnjaka i zadužbinarstvo je u srpskom narodu zahvaljujući dugoj tradiciji steklo obeležje nacionalnog karaktera. Retke su zadužbine kod drugih naroda, koji svoj imetak uglavnom nastoje zadržati u okviru svoje porodice.

I sama reč vodi poreklo iz srpskog jezika (najpre se izgovarala “zadušje”, sa značenjem “za dušu”). Od početaka srpske državnosti pa do danas, zadužbinarstvo je dva puta nestajalo – za vreme ropstva pod Turcima i nakon Drugog svetskog rata, u vreme komunističke ideologije. Tako brojne zadužbine koje su plemeniti pojedinci ostavili na korist opštem dobru i danas čekaju denacionalizaciju i ispunjenje svoje prvobitne svrhe.

Sličnu sudbinu doživeo je i imetak velikog dobrotvora i zadužbinara Isidora Dobrovića (Šikloš, 1841 – Daruvar, 1914), koji je temeljem zakladnog pisma iz 1911. godine sa suprugom Hristinom, rođenom Daruvarčankom, ostavio “Privredniku” zgradu u samom centru Daruvara. Dobrović je osnovao i fond za podizanje srpskog privrednog podmlatka, čija su sredstva iznosila oko 240.000 kruna, ali je svojim radom i zalaganjem i na brojne druge načine pomagao svoj narod.

Isidor Dobrović je bio trgovac i veleposednik, potiče iz zanatlijske porodice, a trgovinu je izučio u čuvenoj radnji Vase Markovića u Pakracu. Kao trgovac i rodoljub shvatio je da se životne prilike srpskog naroda ne mogu popraviti bez podizanja odgovarajućeg, a posebno privrednog kadra. Isidor Dobrović bio je jedan od članova uskog kruga srpske privredne elite koju su činili jaki trgovci, veleposednici, finansijski stručnjaci i preduzetnici. Oni su odigrali ključnu ulogu u podizanju srednjeg srpskog građanskog sloja, koji u nekadašnjoj Vojnoj krajini gotovo da nije postojao. Na taj način su od siromašnog seljaštva stvorili sloj srednjih i malih trgovaca i obrtnika.
Uvidevši privrednu i ekonomsku nerazvijenost svog naroda u odnosu na druge, ukazivao je na to da je njegov i doprinos drugih ondašnjih istaknutih ličnosti tek “kap vode u moru zaostalosti”. U svom testamentu piše: “Na tom polju moralo se u nas početi, jer svi oko nas imadu već odavno svoje domaće zanatlijstvo, pa i industriju svoju, a gde su nama Srbima naše zanatlije, naši spremni, stručni, napredni poslenici sviju struka a o drugome čemu, da i ne govorimo. Kasno smo to uvideli. Zato se moramo u radu žuriti.”
Ostavivši zadužbinu, Isidor Dobrović je naglasio da ona mora uvek ostati ustanova pravoslavnih Srba i da se mora starati o omladini pravoslavne vere. Ako se tog ne bi držala, njegova zadužbina bi prešla pod upravu narodno-crkvenih fondova.
Isidor Dobrović bio je jedan od glavnih osnivača Srpske banke u Zagrebu (1895). Pomagao je osnivanja srpskih škola, prilagao sredstva, ali i predlagao i podsticao druge za sakupljanje novca. Podstaknut osnivanjem zagrebačke srpske autonomne škole, zajedno s Krstom Jokanovićem, Jocom Ciganovićem i drugima podigao je srpsku školu u Daruvaru. Zajedno sa suprugom, takođe dobrotvorkom i doživotnom predsednicom Dobrotvorne zadruge “Srpkinja”, kontinuirano je pomagao “Privrednik”. Pored zgrade u Daruvaru, poklonio je i veliki broj akcija Srpske banke u Zagrebu, u vrednosti od oko četvrt miliona dinara. Kao jedan od najvećih dobrotvora bio je prvi doživotni predsjednik “Privrednika”. Na njegovu inicijativu prošireni su i “Privrednikovi” poslovi 1911. godine i osnovan je “Privrednikov” Patronat, koji je preuzeo upravu nad zapisima, testamentima i fondovima, imao je ovlašćenja da obavlja različita ulaganja i slično.
Svake godine zajedno sa svojom suprugom Dobrović je uplaćivao “Privredniku” iznos od 2.000 kruna. (Novac je, po njegovom zahtevu, trošen za podmirivanje svakodnevnih najvažnijih potreba “Privrednika” – za kancelarijske potrebe, isplate činovničkih plata, poštu i štampu.) Još jedan podatak koji svedoči o ugledu i poštovanju koje je Dobrović uživao jeste i to da je na prvoj svadbi između “Privrednikovog” pitomca i pitomice u Somboru 1912. godine mladencima trebao kumovati baš Isidor Dobrović. Međutim, zbog pogoršanog zdravstvenog stanja, ipak nije uspeo.
Osnivači “Privrednika” želeli su da obrazuju jak kadar srpskih privrednika i da pomognu svaki privredni pokret, čime bi pomogli razvoj srpskog građanskog sloja, koji bi bio u stanju da odgovori zahtevima vremena i da omogući srpskom narodu opstanak i napredak u ondašnjem nenaklonjenom okruženju. Uloga Isidora Dobrovića u tom procesu je izuzetno važna, pored ostalog i zato što su se za njegovim primerom poveli i brojni prijatelji, koji su poklanjali novac i osnivali donacije. Jer kako Dobrović zaključuje: “Mi stari moramo pomagati, moramo zadužbine osnivati, a ti omladino radi, radi i štedi, moli se bogu i slušaj starije, ljubi svoj zanat, svoj posao, budi vredna, štedna i mudra, a posle doći će i sve ostalo.”


Ako imate prijedlog teme za nas, javite se na portal@privrednik.net

Pratite P-portal i na društvenim mrežama: